Ένα εξαιρετικό άρθρο, ενός ξεχωριστού γιατρού.
Ο Γεώργιος Θεοχάρης, Παθολόγος και Πρόεδρος των SOS ΙΑΤΡΩΝ γράφει:
Ένα παλιό μου άρθρο για τον Όλιβερ Σακς. Από το περιοδικό «Επείγουσα και Εξωνοσοκομειακή Ιατρική» που εκδίδαμε οι SOS ΙΑΤΡΟΙ παλιότερα. Έχει κάποιο νόημα; Πάντα βλέπω τους κλειστούς ορίζοντες των αμιγώς νοσοκομειακών γιατρών που πληθαίνουν. Που χάνουν την επαφή με το πώς ζουν οι άνθρωποι. Το πολύ νοσοκομείο βλάπτει. Άποψή μου. Αλλά και αυτοί δεν αποφεύγουν τις κατ΄οίκον επισκέψεις. Ο μακαρίτης ο Κρεμαστινός ολόκληρο νοσοκομείο οργάνωσε για τον εξίσου μακαρίτη Ανδρέα Παπανδρέου στην Εκάλη. Με τεχνητό νεφρό, υπερήχους, μικροβιολογικό και ακτινολογικό εργαστήριο. Θα έπρεπε αυτή η εφαρμογή της ιατρικής να διδάσκεται στα πανεπιστήμια. Πώς μετατρέπεται σε νοσοκομείο το σπίτι ενός ασθενούς! Έστω ενός μακαρίτη πρωθυπουργού.
Ποιος είναι ο Oliver Sacks;
Ο Oliver Sacks ήταν Βρετανός νευρολόγος γνωστός περισσότερο για τα δημοφιλή βιβλία που έγραψε, περιγράφοντας τις ιστορίες (περιστατικά) των ασθενών του. Γεννήθηκε στο Βόρειο Λονδίνο το 1933 σε μια οικογένεια γιατρών και επιστημόνων. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (Queen’s College) και ειδικεύθηκε στη νευρολογία στα νοσοκομεία Mt. Zion στο Σαν Φρανσίσκο και στο UCLA. Εργάστηκε ως νευρολόγος από το 1965 στη Νέα Υόρκη και από τον Ιούλιο του 2007 εκλέχθηκε καθηγητής της Νευροψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης.
Το 1966 εργάσθηκε ως νευρολόγος στο νοσοκομείο Βeth Abraham στο Μπρονξ σε μονάδα νοσηλείας χρόνιων πασχόντων. Μεταξύ των νοσηλευόμενων υπήρχε μια ομάδα ασθενών με έντονα κινητικά προβλήματα που παρέμεναν για χρόνια «ακίνητοι» σαν «αγάλματα» και ήταν όλοι επιζήσαντες μιας επιδημίας ιογενούς εγκεφαλίτιδας. Ο Sachs χρησιμοποίησε το πειραματικό τότε φάρμακο L-dopa, επιτρέποντας πολλούς από αυτούς έστω και προσωρινά να επιστρέψουν σε μια φυσιολογική ζωή. Η κλινική εμπειρία αυτή περιγράφηκε στο ιδιαίτερα δημοφιλές βιβλίο «Ξυπνήματα», το οποίο μεταφέρθηκε εξαιρετικά στον κινηματογράφο.
Το 1984 δημοσίευσε το βιβλίο "A leg to stand on" στο οποίο περιγράφει την εμπειρία του ως ασθενούς και είναι κρίμα που δεν έχει μεταφρασθεί ακόμα στα Ελληνικά.
Αποπροσωποίηση
Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο που αφορά την αποπροσωποίηση (depersonalization) που υφίσταται κάθε ασθενής κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του σε νοσοκομείο:
«Τα ρούχα κάθε ασθενούς αντικαθίστανται από ένα ανώνυμο νυχτικό. Το χέρι του φέρει μία ταυτότητα με τον αριθμό ή το όνομά του. Πρέπει να υπακούει τους κανονισμούς και τις ρυθμίσεις του ιδρύματος. Δεν έχει ελεύθερες επιλογές – παύει να έχει δικαιώματα – δεν ανήκει πλέον στον κόσμο με την ευρεία έννοια. Αναλογικά μοιάζει με φυλακισμένο ή με την πρώτη μέρα στο σχολείο. Δεν είναι πλέον μια προσωπικότητα αλλά ένας τρόφιμος».
Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με καπέλο
Το 1985 δημοσιεύθηκε «Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με καπέλο» (The man who mistook his wife for a hat), στο οποίο περιγράφονται ιστορίες ανθρώπων με χρόνια νευρολογικά νοσήματα. Τον τίτλο στο βιβλίο δίνει η περιγραφή ενός άνδρα με οπτική αγνωσία. Ο άνθρωπος που πήρε την γυναίκα του για καπέλο μεταφράσθηκε στα ελληνικά και έγινε όπερα από το γνωστό Βρετανό μουσικό Michael Nyman. Σε άλλα του βιβλία ο Oliver Sachs μελετάει τον κόσμο των κουφών, "Seeing Voices: a journey into the world of the deaf" (1989), μια σπάνια κοινότητα ιθαγενών με αχρωματοψία στο νησί Guam στο "Island of Colorblind" (1996) εκδίδει μια αυτοβιογραφία με τον τίτλο "Uncle Tungsten: Memories of a Chemical Boyhood", νευρολογικές παθήσεις που σχετίζονται με τη μουσική "Musicophilia" το 2007.
Δέχθηκε κριτική για το έργο του. Κάποιοι τον χαρακτηρίζουν ως τον άνθρωπο που μπέρδεψε τους ασθενείς του με τη λογοτεχνική καριέρα, "The man who mistook his patients for a literary career" και κάποιοι άλλοι ότι εκμεταλλεύεται τους ασθενείς του. Άλλοι τον θεωρούν καλύτερο συγγραφέα παρά κλινικό ιατρό. Στο τελευταίο βιβλίο «Ένας ανθρωπολόγος στον Άρη» που μεταφράσθηκε εξαιρετικά στα ελληνικά από τον Κώστα Ποτάγα και την Άννυ Σπυράκου από τις εκδόσεις Άγρα, ο Oliver Sachs περιγράφει επτά παράδοξες ιστορίες ασθενών με νευρολογικά νοσήματα, όπως την ιστορία της γιατρού που υποφέρει από το σύνδρομο Gilles de la Tourette και πάσχει από τικ εκτός από την ώρα που χειρουργεί ή ενός άνδρα που έπασχε από πυκνό καταρράκτη από τα παιδικά του χρόνια και «βρήκε» την όρασή του στα πενήντα του χρόνια.
Ο Oliver Sachs στον πρόλογο του βιβλίου επεξηγεί: «Η εξερεύνηση των βαθιά αλλοιωμένων εαυτών και κόσμων δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει με ολοκληρωμένο τρόπο σε ένα ιατρείο. Ο Γάλλος νευρολόγος Francois Lhermitte που έζησε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητος σε αυτό το θέμα, και αντί να παρατηρεί απλώς τους ασθενείς του στην κλινική, επέμενε στη σημασία του να τους επισκέπτεται στο σπίτι, να τους βγάζει έξω για θέατρο ή φαγητό, να τους πηγαίνει βόλτα με το αυτοκίνητο, να μοιράζεται τη ζωή τους όσο το δυνατόν περισσότερο. (Το ίδιο συμβαίνει, ή μάλλον το ίδιο συνέβαινε, με τους γενικούς γιατρούς.) Έτσι, όταν ο πατέρας μου στα ενενήντα του χρόνια άρχισε απρόθυμα να αντιμετωπίζει την προοπτική της απόσυρσής του, του είπαμε: «Τουλάχιστον άφησε τις κατ’ οίκον επισκέψεις». Εκείνος όμως απάντησε: «Όχι, θα κρατήσω τις κατ’ οίκον επισκέψεις και θ’ αφήσω όλα τ’ άλλα».
Έχοντας κατά νου αυτό, έβγαλα την άσπρη ποδιά μου, λιποτάκτησα, πλήρως και κυριολεκτικώς, από τα νοσοκομεία όπου πέρασα τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια, για να εξερευνήσω τη ζωή των ασθενών μου ενόσω ζουν στον πραγματικό κόσμο, νιώθοντας εν μέρει σαν φυσιοδίφης που εξετάζει σπάνιες μορφές ζωής και εν μέρει σαν ανθρωπολόγος, σαν ένας νευροανθρωπολόγος στο πεδίο της έρευνας –πάνω απ’ όλα όμως σαν γιατρός που τον καλούν εδώ κι εκεί να κάνει κατ΄ οίκον επισκέψεις, κατ΄ οίκον επισκέψεις στα έσχατα σύνορα της ανθρώπινης εμπειρίας. Πρόκειται λοιπόν για ιστορίες μεταμόρφωσης, όπως τις θέλησε η νευρολογική τύχη, μεταμόρφωσης όμως σε εναλλακτικές καταστάσεις ύπαρξης, άλλες μορφές ζωής, διαφορετικές, αλλά εξίσου ανθρώπινες».
Comments